[Mohsen Omidvar]

[font=Tahoma]سابقه ي تاريخي يلدا و كريسمس
ميتراييسم يا مهرپرستي يكي از آيين هاي مذهبي ايران قديم بود و مهمترين جشن آن (يلدا) تولد مهر در اولين شب زمستان (درازترين شب سال) برگزار مي شد. با برقراري آيين زرتشت گرچه در متون مذهبي از مهر به عنوان يكي از ايزدان (فرشتگان) ياد مي شد ولي ميتراييسم اهميت خود را در ايران به عنوان يك مذهب مستقل از دست داد. بعدها طرفدارانش دوباره آن را در منطقه آسياي صغير احياء كردند.[/font]

[font=Tahoma]متعاقب جهانگشايي هاي امپراطوري رم در سده ي اول قبل از ميلاد اين آيين توسط اسيران جنگي به رم رفت و به تدريج در آن جا ريشه دوانيد و در سده ي نخستين بعد از ميلاد گسترش يافت و علاوه بر برخي از امپراطوران، طرفداران زيادي بين تجار و لشكريان پيدا كرد به طوري كه در آغاز سده ي چهارم بيش از 300 معبد ميترايي «مهرابه» در ايتاليا وجود داشت و قاطبه ي مردم شب يلدا را جشن مي گرفتند.[/font]
[font=Tahoma]در ضمن، اين آيين توسط لژيونرهاي رومي به مناطق تحت نفوذ امپراطوري از جمله آلمان، اتريش و انگلستان انتقال يافت و مهرابه هاي متعددي در آن كشورها ساخته شد.  بقاياي يك مهرابه در سال 1954 هنگام بازسازي در زير Walbrook House لندن كشف و پس از مدتي در كنار خيابان Queen Victoria Street بازسازي شد.[/font]
[font=Tahoma]امپراطور كنستانتين اول - كه به نام پدر كليسا مشهور است و سال ها بعد پايتخت روم شرقي را بنا كرد و به نام خود قسطنطنيه ناميد - در سال 312 ايتاليا و رم را تسخير و به خاطر علاقه اش به دين مسيح در سال 313 فرماني را در ميلان براي آزادي و برابري مذاهب صادر كرد. سپس براي جلوگيري از نفوذ و شيوع آيين ميترا و برپايي جشن يلدا در امپراطوري رم دستو ر داد كه چون مسيحيان نيز حضرت عيسي را مظهر نور مي دانند يلدا را به عنوان روز تولد مسيح جشن بگيرند.[/font]
[font=Tahoma]اين موضوع را مسيحيان متعصب نپذيرفتند زيرا آن ها برپايي جشن تولد و به خصوص يلدا را جزء آيين كافران و مشركان Pagans مي دانستند. از پيروان اين گروه هنوز هم طرفداران بخشي از كليساي ارتدكس و از جمله ارامنه كريسمس روز 25 دسامبر را جشن نمي گيرند.  در ضمن روز مذهبي هفته از روز شنبه Sabbath كه يادآور آيين يهود بود به روز يكشنبه Sunday (مهرشيد - روز مهر) تغيير داده شد و به اين ترتيب آخرين رشته اي را هم كه بين دو مذهب مسيح و موسي وجود داشت از بين بردند.[/font]
[font=Tahoma]مدتي بعد كه جشن كريسمس به اندازه ي كافي جا افتاد، مسيحيت در امپراطوري رم به عنوان مذهب رسمي اعلام گرديد. در سال 331 تمام اموال معابد ميترايي را به نفع كليسا مصادره كردند. حتي الامكان به جاي معابد ميترايي كليسا ساخته شد و در جايي كه مهرابه ها زيرزمين بودند كليسا بر بالاي آن ها بنا شد. مهمترين نمونه ي اين ابنيه كليساي San Clemente رم است كه هنوز هم داير و در زير آن بقاياي مهرابه و كليساي اوليه اي هم كه روي آن ساخته شده بود قابل بازديد مي باشد.[/font]
[font=Tahoma]در سال 390 تمام مذاهب غير از مسيحيت ممنوع شدند و عملا به مسيحيان افراطي اختيار داده شد كه بقيه ي مهرابه ها را خراب كرده پيروان ميترا را قتل عام كنند. اين كار ميترايي زدايي چنان با شدت و دقت انجام گرفت كه اكنون به عنوان نمونه ظاهرا حتي يك كتاب از مراسم و آيين هاي اين مذهب قديمي باقي نمانده است. 
[/font]

[font=Times New Roman][font=Tahoma]علت عدم انطباق تاريخ كنو[/font][/font]ني كري

 (25 دسامبر) و يلدا (21 دسامبر): 
[font=Tahoma]گاهشماري در اروپا از صدها سال پيش از ميلاد متداول بود ولي تقويم دقيقي وجود نداشت. در سال 46 قبل از ميلاد كه به آخرين سال اغتشاش تقويمي مشهور است (Last year of confusion) به دستور جوليوس سزار، منجم اسكندريه اي به نام Sosigenes تقويمي بر اساس گاهشماري شمسي مصري ها تهيه كرد.[/font]
[font=Tahoma]بر مبناي اين تقويم كه در آن سال 365 روز و شش ساعت فرض مي شد، 25 مارس روز اول بهار به حساب مي آمد. به اين ترتيب هنگام اعلام برابري مذاهب و آغاز برگزاري جشن كريسمس اول زمستان با روز 25 دسامبر مطابق بود. و طبيعتا جشن كريسمس و يلدا نيز در شب 25 دسامبر برگزار شد.[/font]
[font=Tahoma]در اولين كنفرانس جهاني مسيحيت كه به توصيه ي كنستانتين در سال 325 در Nicaea نزديك قسطنطنيه برپا گرديد با اين عنوان كه به علت دقيق نبودن چهار تاخير در تقويم به وجود آمده است آن را تغيير دادند و 21 مارس را اول بهار اعلام كردند. در نتيجه اول زمستان با روز 21 دسامبر منطبق شد ولي ضرورتي نبود كه تغييري در تاريخ كريسمس داده شود و احتمالا ترجيح داده مي شد كه كاملا خاطره ي شب يلدا از اذهان زدوده شود. امروزه در كمتر منبعي به ريشه و تاريخ واقعي روز كريسمس اشاره مي شود.[/font]
[font=Tahoma]تغيير و تصحيح تقويم بار ديگر در قرن شانزدهم انجام گرفت. در سال 1582 به دستور پاپ گرگوري سيزدهم روز بعد از چهارم اكتبر، روز 15 اكتبر اعلام شد. پس از گذشتن متجاوز از چهار قرن اين فرمان و دستورات ديگر از جمله قرار دادن اول ژانويه به عنوان اولين روز سال به صورت كلي مورد قبول مردم واقع شده است ولي هنوز هم قسمت هايي از كليساي ارتدكس اين تقويم و پيشنهادهاي كنفرانس (نيسه آ) را قبول ندارند و تاريخ هاي مذهبي را بر مبناي تقويم (جولين) حساب مي كنند.[/font]
[font=Tahoma]در ايران پس از گذشت چند هزار سال هنوز هم شب يلدا به عنوان يك سنت و آيين قديمي و بدون توجه به سابقه ي اصلي آن جشن گرفته مي شود.[/font]
[font=Tahoma]مراسم شب چله 
در ايران باستان و گذشته هاي دور پيش از اشو زرتشت پيامبر قوم آريا مردماني كه زندگي خود را با كشاورزي و دامپروري مي گذراندند با تضادهاي طبيعي مانند سپيدي و سياهي روشنايي و تاريكي روز و شب و گرما و سرما و تضادهايي در خوي انساني مانند خوبي و بدي دوستي و دشمني آشنا شده بودند و در باور خود آن چه را كه براي زندگي مفيد قرار مي گرفت ازجلوه هاي خداي خوب و آن چه را كه بد و زيان آور بود از جلوه هاي خداي بد مي پنداشتند .[/font]
[font=Tahoma]به همين انگيزه آنها روز و روشنايي را بيشتر دوست مي داشتند ،به همین ترتیب در پرچم کهن ایران و پرچم دولت کردستان کنونی که بخش مهمی از سرزمین های آریایی هاست خورشید را به عنوان نماد و سمبل روشنایی انتخاب میکردند،چون روز هنگام كار و كوشش خوشي و بالندگي بود وبا فرا رسيدن شب آتش مي افروختند تا جلوه هاي بد زندگي پديدار نگردد و در شبهاي دراز زمستان دور آتش گرد مي آمدند تاروشنايي را افزون سازند و چون دراز ترين شب سال يعني آخرين شب از ماه آذر فرا مي رسيد به انگيزه اين كه از فرداي آن شب روشنايي بيشتر خواهد شد و روزها درازتر شادي مي كردند .[/font]
[font=Tahoma]در گذشته ايرانيان ميوه هايي كه تا آن زمان سالم مانده بود با آجيل و خوراكي هاي ديگر فراهم مي نمودند و همه باهم تا پاسي از شب را با شادي و سرور ميگذراندند و با اين شيوه به پيشباز چله بزرگ مي رفتند كه از فرداي آن روز شروع مي شد و تا جشن سده يعني چهل روز ادامه داشت و زماني بود كه سرماي واقعي زمستان فرا مي رسيد .[/font]
[font=Tahoma]پس از آن چله كوچك آغاز مي گشت يعني سرماي زمستان كاهش مي يافت و تا چهل روز ادامه داشت و اين هنگامي بود كه سرماي زمستان به آرامي كاهش مي يافت و پس از آن شكفتن شكوفه ها فرارسيدن بهار را نويد مي دادند .[/font]
[font=Tahoma]اكنون نيز زرتشتيان در شب چله كه آخرين شب از ماه آذر است گرد هم مي آيند خويشان و آشنايان در يكي از خانه ها كه اغلب خانه بزرگترها به ويژه مادربزرگ يا محل مناسب ديگري است باهم ديدار ميكنند .[/font]
[font=Tahoma]هر خانواده ميوه هايي مانند انار هندوانه خربزه سيب به و انگور را تهيه ميكنند و با خود به جشن شب چله مي آورند . در بين ميوه ها هندوانه از اهميت بيشتري برخوردار است زيرا بعضي باور دارند كه اگر مقداري هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و كوچك يعني زمستاني كه در پيش دارند سرما و بيماري بر آنها اثر نخواهد گذاشت .[/font]
[font=Tahoma]غير از ميوه گاهي آجيل و شيريني و شربت نيز در خوراكي هاي شب چله وجود دارد . تا پاسي از شب همه دور هم مي نشينند . گاهي مادربزرگ داستان هاي شيرين روزگارهاي گذشته را تعريف ميكند . پدر بزرگ يا شخص ديگري شاهنامه مي خواند و از حماسه هاي افتخار آفرينان ايران زمين سخن ميگويد . همه با شادي و خرمي شب چله را مي گذرانند و شب را همراهي مي كنند و آن را به سپيده دم تبديل مي نمايند.[/font]

[razer]

تبریک و شاد باش

[Mohsen Omidvar]

مهر (یا میترا) یکی از کهن ترین اسطوره‌های بشری است که ریشه در اقوام آریایی نخستین (کاسپی‌ها) دارد. داستان مهر به تدریج در مناطق مختلف دنیای باستان و بین ملل گوناگون رواج پیدا کرد و از شکل اولیه اسطوره‌ای تبدیل به یک آیین اجتماعی و مذهبی شد. با ظهور آیین زرتشت با وجود مخالفت‌های گسترده زرتشتیان با آیین مهر بسیاری از مراسم و باورهای مهرآیینی که تا پیش از آن فقط جنبه تاریخی و اجتماعی داشت بصورت مراسم مذهبی و عبادی در جامعه زرتشتی گسترش پیدا کرد.

این آیین بعدها در زمان اشکانیان (پارت‌ها) توسط سربازان رومی دگرگون شده و به سرزمین‌های امپراطوری روم برده شد و در طول سده‌های دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال افریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت و گسترش مذهب کاتولیک توسط کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین رفته رفته محو شد، اما تاثیری به سزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت. پس از فرمان تئودوس یکم در ۳۹۱ میلادی که طی آن همه کیش‌ها و آیین‌های غیرمسیحی ممنوع اعلام شد مهرپرستی تبدیل به آیینی زیرزمینی و مرموز گشت.

علاوه بر محدودیت‌های برقرار شده توسط مسیحیت و زرتشتی، بنا بر آموزه‌های مهرآیینی که پیروانش را تشویق به سکوت و رازداری می‌کند به تدریج نه تنها آیین مهر به فراموشی سپرده شد بلکه داستان‌های تاریخی و اسطوره‌ای مربوط به این آیین نیز یا فراموش شدند یا به شدت در فرهنگ‌های دیگر تغییر شکل داده و اسطوره‌های جدیدتری را تشکیل دادند.

-------------------------------------
پیش از مهر :
زمین در آن روزگار در تاریکی قرار داشته و تا پیش از زایش مهر روز وجود نداشته و همیشه شب و سرما بر زمین فرمان می‌رانده‌است. هیچ انسان یا گیاهی برروی زمین نبوده و آب و باد و آتش پدید نیامده بود. تنها خاک و سنگ و کوه همه زمین را پوشانده بود.
-------------------------------------
زایش مهر :
مهر در شب یلدا در غاری در تاریکی پای به گیتی می‌نهد. داستان زایش مهر به چندین صورت بیان شده‌است:

از دل سیاهی شبی درازآهنگ و سرد، مهر در یک غار گود و کم‌ارتفاع در میان کوه‌های البرز و از دل سنگی به دنیا می‌آید[۱]. در هنگام تولد تنها یک کلاه بر سر دارد و شمشیر و تیروکمان در دست. (برخی زاده شدن مهر از درون سنگ را استعاره از فروغ ناشی از برخورد دو سنگ به هم می‌دانند) میترا به هنگام تولد کرهای در دست دارد و دست دیگرش را بر دایره البروج گرفته‌است.
2.آناهیتا، الهه باروری آریایی، مهر را بصورت باکره درون غاری در تاریکی مطلق بدنیا می‌آورد. در این روایت گاهی از سه چوپان(بعضی روایات دو چوپان) صحبت به میان می‌آید که در هنگام زایش وی درون غار حضور دارند. آناهیتا پس از زایش مهر وی را روی برگ گل نیلوفر قرار می‌دهد.
3.مهر از درون گل نیلوفر و برروی برکه‌آبی که متعلق به آناهیتا بوده‌است بدنیا می‌آید. بیرون آمدن مهر از گل نیلوفر در برخی تندیس‌های به دست آمده نمایش داده شده‌است.
-------------------------------------
 یاران مهر :
مهر هفت فرشته نگهبان آسمانی و دوازده ایزدیار داشته‌است. فرشته‌های آسمانی مهر عبارت بودند از:

کیوان - زحل
هرمزد - مشتری
بهرام - مریخ
مهر- خورشید
ناهید -زهره
تیر - عطارد
ماه
دوازده ایزدیار مهر همان ۱۲ برج آسمانی بودند:

فروردین: فرشته نگهبان جان و روان انسان‌ها و درگذشتگان
اردیبهشت: ایزد درستی و راستی و نظم و قانون
خرداد
تیر: ایزدیار شکار
امرداد: ایزدیار جاودانگی و بی‌مرگی
شهریور: نگاهبان و سرپرست فلزات و جنگ ابزارها و سلاح‌ها
مهر
آبان: فرشتهٔ آب
آذر: ایزد نگاهبان آتش
دی: فرشته روز و روشنایی
بهمن: ایزد اندیشه
اسفند: ایزد عشق، باروری، زن و زمین
-------------------------------------
زندگانی مهر :

او چون کودک است و ضعیف با برگ انجیر خود را می‌پوشاند و با خوردن میوه‌های درختان نیرومند می‌شود. مهر چون خورشیدی زمین سرد و تاریک را روشن و گرم می‌کند. به هرکجا پای می‌گذارد شب از بین می‌رود و برهوت تبدیل به سرسبزی و خرمی می‌شود. چون به جوانی می‌رسد روزی گاوی را دیده، با او گلاویز می‌شود و شاخ‌هایش را می‌گیرد و سوار بر گاو می‌شود تا گاو را به غار خود بیاورد. گاو می‌گریزد، اما کلاغ جای او را به مهر نشان می‌دهد و سگ جایش را پیدا می‌کند. مهر گاو را به غار برده و با دشنه‌ای قربانی می‌کند. از خون این گاو زمین بارور گشته و خوشه گندم و تاک انگور می‌روید. جانوران اهریمنی (درآیین مهر)، چون مار و عقرب و مورچه برای جلوگیری از ریخته شدن خون گاو بر زمین و بارور شدن آن به سوی گاو هجوم برده و خون و نطفه گاو را می‌مکند ولی ماه نطفه گاو را پاک کرده و از این نطفه حیوانات اهورایی و مشی و مشیانه (آدم و حوای میترایی-زرتشتی) به وجود می‌آیند. روح گاو که به وسیله سگ وفادار مهر حمایت می‌شود به آسمانها رفته و در آنجا حامی روح رمه‌ها می‌گردد.

اهریمن برای از بین بردن هر آنچه مهر به وجود آورده از هیچ کاری فرو گذاری نمی‌کند. اما مهر که همه جا مدافع راستی و پاکی و دادگری است به رویارویی با اهریمن می‌پردازد. نخست اهریمن قحطی در روی زمین پدید می‌آورد، اما مهر با شکافتن (فروبردن نیزه‌اش درون) صخره‌ای آب را از درون آن صخره جاری می‌کند و رودخانه‌ها و دریاها را پدید می‌آورد و موجودات روی زمین را نجات می‌دهد.

اهریمن سیل ایجاد می‌کند اما مهر درخت را می‌آفریند و به انسان‌ها می‌آموزد تا چگونه از چوب قایق بسازند و خود و رمه‌هایشان را نجات دهند.

اهریمن آتش سوزی بزرگی به راه می‌اندازد و مهر با کمک باد و آب، طوفان را به مقابله با آتش سوزی می‌فرستد.

سرانجام مهر با به پایان رساندن وظیفه بزرگ خویش درشب یلدا شام آخر را با یارانش می‌خورد. مهر و ایزدیاران گاوی را قربانی کرده و گوشت اورا کباب کردند. خون گاو را درون جام ریختند و از گندمی که مهر رویانده بود نان درست کردند و شرابی را که از انگورهای مهر بدست آمده بود همراه با آن نوشیدند.

در پایان شب یلدا مهر سوار بر ارابه‌ای با چهار اسب که نشانه چهار عنصر اصلی هستند به سوی آسمان عروج می‌کند و با خورشید یکی می‌شود. خورشید از مهر نور و گرما می‌گیرد و در بامداد پس از طولانی ترین شب زمین در آسمان طلوع می‌کند و زین پس خورشید به کمک ماه زمین را روشن و گرم می‌کنند. از این روست که مهرآیینان برای نیایش مهر، خورشید را نیایش می‌کنند.
-------------------------------------
منابع:
دکتر مهرداد بهار، پژوهشی در اساطیرایران، چاپ یکم، ص ۱۱۷
گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان، هاشم رازی
آیین‌ها و جشن‌های کهن در ایران امروز - محمود روح‌الامینی
جشن‌های ایرانی - پرویز رجبی
دیدی نو از آیینی کهن - دکتر فرهنگ مهر
تاریخ نوروز و گاهشماری ایران - عبدالعظیم رضایی
تاریخ تمدن و فرهنگ ایران - عبدالعظیم رضایی
راهنمای زمان جشن ها و گردهمایی های ملی ایران باستان - رضا مرادی غیاث آبادی
اوستای کهن - رضا مرادی غیاث آبادی

[fereshtehghambari]

کلا مراسم های سنتی ایران خیلی زیبان مخصوصا وقتی سفره یلدارو رو یه *شما قادر به دیدن لینک ها نیستید ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید* پهن کنی با تم سنتی و دورش جمع شی